Familiesytemen en wetmatigheden

Wij zijn allemaal kind van onze ouders. Zo zijn onze ouders ook kind van hun ouders. Allemaal zijn we ingebed in een familiesysteem en maken we deel uit van een stamboom die als één organisme leeft, een groepsziel heeft en op zijn beurt weer is ingebed in steeds grotere gehelen (woonplek, maatschappij, cultuur etc..)

Iedereen heeft een innerlijk beeld van zijn familiesysteem. Dit beïnvloedt meestal onbewust in sterke mate het verloop van onze levens en de keuzen die we maken. Waarom is dat zo?

Bert Hellinger, grondlegger van de methode ‘familieopstellingen’, ontdekte dat de ziel van de familiegroep voortdurend op zoek is naar evenwicht, waarheid en orde, ongeacht of de individuele familieleden zich dat bewust zijn of niet. Ze verlangt dat niemand wordt buitengesloten en niets ontkend wordt. In elk familiesysteem zijn bepaalde wetmatigheden van kracht:
- iedereen heeft een plek in het systeem
- in ieder systeem is er een rangorde
- er is een balans van geven en nemen

Wanneer in deze wetmatigheden verstoringen optreden, geraakt het familiesysteem zijn ideale evenwicht en zijn rust kwijt. Om te overleven zoekt het een nieuw evenwicht waarbij bepaalde familieleden vanuit loyaliteit hun leven onbewust in dienst hiervan stellen (soms wel vele generaties later) in een poging om de verstoring weer goed te maken. Ze kunnen dan lasten op zich (over)nemen die niet bij hen thuis horen (= verstrikkingen). Deze verstrikkingen zijn dan meestal wel onbewust maar het gezegde “wat niet weet, niet deert” gaat hier niet op. De verstrikkingen belasten het individuele systeem van het betrokken familielid en dit kan zich vertalen in de meest verscheiden symptomen gaande van een onbestemd onbehagen tot ziektes en de meest extreme vormen zoals schizofrenie of psychose.

Het gevoel dat iets je weerhoudt om het leven ten volle te nemen, of het gevoel ergens in vast te zitten op het vlak van relatie, kinderen, familie, gezondheid, rouw, werk…
Een onbestemd schuldgevoel, depressie, fysieke klachten,…
Ziehier, enkele voorbeelden die een systemische oorzaak kunnen hebben.

Typische voorbeelden van familieverstrikkingen

- Een man identificeert zich met een vergeten of buitengesloten familielid. Hij vertoont hierbij identiek gedrag en/of symptomen van de persoon waarmee hij zich identificeert, zelfs wanneer hij dit familielid nooit gekend of ontmoet heeft.

- Na het overlijden van een eerste kind binnen een gezin wordt een tweede kind geboren. Dit tweede kind krijgt dezelfde naam dan zijn overleden broertje en wordt aan iedereen voorgesteld als oudste kind van het gezin. De ziel van dit kind is verward omdat het de plek van zijn overleden broertje moet innemen en vindt geen rust totdat zijn ouders het rouwproces hebben voltooid wat ook vanzelf inhoudt dat zij hun eerste (overleden) kind als hun oudste erkennen en het die plek ook geven.

- Een vrouw voelt een onbestemd verdriet en kan dit niet plaatsen. Totdat zij bij navraag te weten komt dat haar tante, een zus van haar moeder, op jonge leeftijd overleden is. Haar moeder heeft het verlies van haar zus nooit verwerkt en de vrouw heeft als dochter het verdriet van haar moeder onbewust overgenomen.

Dit zijn eenvoudige voorbeelden. Verstrikkingen kunnen ook veel complexer zijn. Vaak zijn ze ook oud en van generatie op generatie doorgegeven.

Waarom familieopstellingen?

Zonder dat we de inhoud van iemands levensverhaal hoeven te kennen, laat een opstelling zien welke plek iemand in zijn huidige gezin of zijn familie van herkomst inneemt. De verborgen of maar half bewuste verbanden, patronen en dynamieken in een individu, relatie, groep of familie worden zichtbaar.
Ook wijst een opstelling naar mogelijke wegen om ons los te maken uit verstrikkingen en de harmonie in de verbindingen weer te herstellen.

Hoe gaat een familieopstelling in zijn werk?

Een familieopstelling in groep gebeurt niet met de reële familieleden. Het is zelfs wenselijk dat de deelnemers elkaars familie niet kennen.

Het voorgesprek
Probeer het je even voor te stellen. Een groep deelnemers en de begeleider zitten in een cirkel. Eén van de deelnemers wil een thema inbrengen en hier rond een opstelling neerzetten. De begeleider nodigt de opsteller uit om naast hem te komen zitten en samen doen ze een kort voorgesprek waarbij de begeleider de nodige vragen stelt. Alle andere deelnemers luisteren mee naar dit gesprek maar brengen zelf op dat moment nog niets in.
De functie van het voorgesprek is dat de vraag van de opsteller helder wordt en het geeft de begeleider aanwijzingen over welke familieleden of aspecten er dienen te worden opgesteld.

Het opstellen van representanten tot een constellatie
Dan vraagt de begeleider aan de opsteller om uit de kring van deelnemers mensen te kiezen om zichzelf en zijn familieleden of andere aspecten te representeren. De deelnemers zijn niet verplicht om hierop in te gaan en er wordt van hen ook geen enkele uitleg verwacht indien ze deze uitnodiging willen afslaan. In dat geval vraagt de opsteller aan een andere persoon om zich als representant beschikbaar te stellen.
Vervolgens stelt hij de representanten van zijn familieleden in de ruimte binnen de cirkel van deelnemers op. Hij legt zijn handen op de schouders van de representant van bijvoorbeeld zijn vader en brengt hem dan naar de plek die zijn innerlijk beeld of gevoel hem aangeeft.
Wanneer de opsteller alle representanten heeft neergezet, wordt de constellatie zichtbaar. Hij zet zich weer in de kring en is vanaf nu enkel nog getuige van wat er zich verder afspeelt. Daardoor zit hij niet midden in zijn systeem en heeft hij de mogelijkheid om het hele gebeuren van op een zekere fysieke afstand te volgen. Verstrikkingen en andere patronen in het familiesysteem worden op die manier gemakkelijker zichtbaar.

Werken met de representanten en hun waarnemingen
De begeleider gaat nu aan de slag en vraagt aan elke representant wat die op zijn/haar plek waarneemt. Dat kunnen lichamelijke sensaties en gevoelens zijn zoals een zekere spanning in de buik, of een druk op de schouders, of de behoefte om de oogleden gesloten te houden, of een sterke impuls om zich te willen verplaatsen. Het kan ook een bepaalde gedachte zijn die in zijn/haar hoofd opkomt, of een emotie zoals verdriet of kwaadheid… Hij kan zich in de war voelen, of ook helemaal niets benoemenswaardig waarnemen en zich gewoon rustig voelen.
De representanten spelen dus niet een rol maar geven alleen maar aan wat ze waarnemen wanneer hen dat gevraagd wordt. Het opmerkelijke is dat deze beschrijvingen van de waarnemingen van de representanten voor de opsteller meestal herkenbare informatie over de werkelijke familieleden oplevert en een zeer herkenbaar beeld van de verhoudingen en loyaliteiten in het familiesysteem. De representanten fungeren en stellen zich als het ware als ‘kanaal’ ten dienste. De beschrijvingen van hun waarnemingen leveren belangrijke informatie op.

Het nieuwe beeld
Samen met de begeleider wordt gezocht om wat nog niet voltooid was compleet te maken of wat gescheiden of verloren was weer te verbinden. Door de posities te veranderen wordt gezocht naar de juiste ordening. Door rituele gebaren, bepaalde uitspraken en krachtzinnen kan er een nieuw beeld ontstaan met meer ruimte voor de eigen ziel en respect en liefde voor het systeem. Als de orde, het evenwicht en de rust kunnen hersteld worden, wordt de levenskracht en de liefde binnen het systeem voelbaar. Zo kan de familie een bron van kracht zijn of opnieuw worden.
De opsteller kan nu zijn eigen plaats in het systeem weer innemen en de verlossende uitspraken zelf doen.

Collectieve heling
Een groepsopstelling bestaat uit meerdere deelnemers, dus niet iedereen maakt binnen dezelfde workshop (meestal één dag) een eigen opstelling. Maar de effecten van een familieopstelling beperken zich niet tot de opsteller alleen. Alle aanwezigen worden op z'n minst op één of ander manier geraakt door het gebeuren. De dynamieken en thema's binnen familiesystemen zijn immers universeel. Dus ook bij de representanten en de deelnemende getuigen ontwikkelen zich een dieper inzicht in en voeling met de verborgen kracht van familiesystemen waardoor veel van hun eigen situatie en kwesties verhelderd en zelfs herordend wordt.